besluitvorning • mediation matrix
Bijdrage van A.J. Kil MA ( kil@juriat.com )
Startsymposium Mediation Andere Rechtshulp
In de methoden van conflictoplossing is Mediation, zeker in relatie tot gerechtelijke procedures, anders. Het doel en de werkwijze zijn anders, de manier van organiseren en de plaats in ons bestel zijn anders, de professionele bekwaamheden zijn ongewoon. Er is volop beïnvloeding van partijen mogelijk en wenselijk, de besluitvorming en de wijze waarop beslissingen genomen worden en het soort beslissingen en de opbrengst wijkt af. Voor de partijen zijn typisch andere rollen weggelegd en gewenst. De sfeer, de cultuur van mediation is zo anders dat het echt uitleg behoeft. Partijen moeten samenwerken in plaats van afwachten of vechten. Partijen zijn actief en positief betrokken bij de vormgeving van het oplossingsproces. We lopen deze punten nog eens even in meer detail na.
1 x Doel en Werkwijze
Het doel van mediation is dat conflicterende partijen een eind maken aan een conflict. De werkwijze daarvoor is maximale participatie van de conflicterende partijen die onder begeleiding van een mediator hun conflict bespreken, oplossen en daarvoor zelf een rechtsgeldige afspraak maken. Bij deze besloten besprekingen wordt eerst overeengekomen dat de informatie binnenskamers blijft, dat deelname vrijwillig is, dat partijen of de mediator er elk moment mee kunnen stoppen. Bovendien betalen de conflictpartijen zelf de kosten van de mediator. Het is dus grotendeels zelfregulatie, maar wel onder leiding van iemand, die de conflicterende partijen weer leert zien wat ze blijkbaar vergeten zijn: dat je niet in je eentje een conflict schept en evenmin in je eentje een conflict kunt oplossen.
Men kan stellen dat er sprake is van een grote mate van zelforganisatie. Partijen zoeken en vinden een mediator en maken een eind aan hun conflict. Hier en daar ontstaan initiatieven en experimenten voor verwijzing naar mediation bijvoorbeeld bij arbodiensten, rechtbanken, en nu ook bureaus voor rechtshulp. Mediators maken samenwerkingsverbanden, ook met andere professies en bieden hun diensten soms gezamenlijk aan. Het is dus grotendeels zelfregulatie.
Iedereen met normale begaafdheid kan zich laten opleiden tot mediator, hoewel iedereen zich mediator mag noemen. De meeste opleidingsinstituten stellen geen specifieke vooropleidingseisen. Men moet eenvoudig de opleiding met goed gevolg hebben voltooid. De meeste mediators certificeren zich bij een instituut, onderwerpen zich aan reglementen en tucht- en klachtenrecht. Certificeren is niet verplicht. In de toekomst komt er een specifiek examen, dat georganiseerd gaat worden door het certificerend instituut. De tarieven zijn vrij. Het is dus grotendeels zelfregulatie.
4 x Beïnvloeding door belanghebbenden
Kern van de methodiek van mediation is dat conflictpartijen zelf vorm geven aan hun oplossingsproces, waarbij de rol van de mediator vooral die van begeleider van dat proces is. Partijen ontwerpen dus tijdens de mediation hun oplossingen en leren daardoor en gelijktijdig hoe ze hun probleem kunnen oplossen. Alle belanghebbenden kunnen hierbij betrokken worden als partijen en de mediator het hierover eens zijn. Het is dus grotendeels zelfregulatie.
Alle besluiten worden alleen door partijen zelf genomen, afgesproken en vastgelegd. Men kan besluiten experts te benaderen voor inhoudelijke adviezen of toetsing. De mediator onthoudt zich van een oordeel. Externe toetsing is niet verplicht. Het is dus grotendeels zelfregulatie.
6 x De opbrengst
De opbrengst voor partijen is een eind aan het conflict met een oplossing die men zelf het beste of meest haalbare vindt, die een redelijke levensduur lijkt te hebben en die legaal is. Het is dus grotendeels een opbrengst van eigen handelen.
De sfeer wordt grotendeels door de partijen zelf gemaakt; de mediator helpt de partijen hierbij door het geven van een juiste structuur. Belangrijke elementen daarin zijn: inzet, toekomstgerichtheid, de belangen centraal, communiceren over oplossingen, emoties tellen zeker mee. Zo reguleert men de sfeer zelf.
8 x Samenwerking
Conflictpartijen vervangen, onder leiding van de mediator, conflictgedrag in samenwerkingsgedrag. Men verlaat standpunten en zoekt samenwerking op gezamenlijk belang. Ook al wil men in de toekomst geen verdere samenwerking, om goed uit elkaar te gaan – en te blijven – is tijdelijke samenwerking noodzakelijk. De mediator spoort partijen aan tot samenwerking voor het oplossen van het geschil, zonder daarbij zelf een oplossing voor te schrijven. Partijen geven zodoende zelf vorm aan hun samenwerking en oefenen en leren daardoor gelijktijdig.
De opbrengst is het trotse gevoel het toch zelf opgelost te hebben; zelf die rust te hebben gecreëerd.
Wat is nu "anders"? Kern van mediation is zelfregulatie, zelforganisatie en het nemen van eigen verantwoording voor het zelf oplossen van eigen problemen. Het begint met de erkenning van het zelf niet op te kunnen lossen en dat vechten niet helpt. Vervolgens met het zelf zoeken en accepteren van een begeleider bij dit proces. En het eindigt met het trotse gevoel dat je zelf het beste je eigen probleem kan oplossen. Dat veronderstelt inzicht en het verwerven van vaardigheden om dit mogelijk te maken. Partijen hebben het "wat moet opgelost worden", de mediator leert ze het "hoe het opgelost moet worden".
Mediation is mensen leren in te zien dat ze nu juist die andere partij nodig hebben om hun eigen probleem op te lossen.
naar boven | terug